Ágætu félagar
Eins og menn vita hafa lén verið skráð frá upphafi í mjög
takmörkuðu stafamengi (þ.e. tölustafir 0-9, bókastafir úr
enska stafrófinu a-z og bandstrikið "-" ). Ástæða þessarar
takmörkunar er/var auðvitað sú að þessi tákn eru sameiginleg
öllum (flestum) lyklaborðum um heim allan og þar sem netið
er alþjóðlegt hefur þótt eðlilegt að netföng þess væru að
sama skapi alþjóðleg.
Nú er þetta að breytast og stöðugt koma fram háværari kröfur
um að menn geti notað eigin tungumál við að skrá netföng og
þar með að lén skuli geta innihaldið stafróf eigin tungumáls.
Nýlega var lokið við að setja fram RFC (tillögur að stöðlum)
um hvernig skrá skuli lén úr mun stærri stafamengjum en nú er
mögulegt með ASCII menginu.
Eftirfarandi eru RFC sem aðalega fjalla um þetta:
RFC 3454 "Preperation of Internationalized Strings"
<http://ftp.rhnet.is/pub/rfc/rfc3454.txt>
RFC 3492 "Punycode: A Bootstring encoding of Unicode
for Internationalized Domain Names in Applications (IDNA)"
<http://ftp.rhnet.is/pub/rfc/rfc3492.txt>
RFC 3491 "Nameprep: A Stringprep Profile for Internationalized
Domain Names (IDN)"
<http://ftp.rhnet.is/pub/rfc/rfc3491.txt>
RFC 3490 "Internationalizing Domain Names in Applications (IDNA)"
<http://ftp.rhnet.is/pub/rfc/rfc3490.txt>
-- 0 --
Í ljósi þessa þurfum við að huga að hvernig við gerum
mönnum kleyft að skrá lén á íslensku undir .is, þ.e. hvernig við
bætum séríslensku stöfunum við í stafamengið sem nota má í íslensk lénanöfn.
Tæknileg útfærsla á þessu er í raun mjög einföld. Í DNS eru aldrei og verða
ekki skráð nein lén með séríslenskum stöfum. Nöfnin eru einfaldlega umkóðuð
yfir í svk ACE kóðun ("ASCII Compatible Encoding") og skráð sem slík (sjá
ofangreind RFC). IANA úthlutaði fyrr á þessu ári sérstökum kóða 'xn'
til að merkja þessa umkóðun og munu öll lén sem skráð eru skv þessu
kerfi byrja á 'xn--'.
Aðili sem skráir t.d. lénið 'þjóðarlén.is' hjá ISNIC fær í raun skráð
í DNS lénið 'xn--jarln-esa9bxa1h.is' sem er ACE kóðun sem samsvarar
léninu 'þjóðarlén.is'. Ljóst er að fyrst um sinn verður notagildi léna
með slíkum séríslenskum stöfum lítið, þar sem búnað til að
þýða þarna á milli vantar í flest notendaforrit. Sú staðalútfærsla
sem ofan á varð gerir ráð fyrir að notendaforrit/stýrikerfi sjái
um að þýða lénnöfn yfir í ACE kóðun áður en flett er upp í DNS.
Fyrst um sinn verður því sá sem vill senda póst til 'notandi(a)xn--jarln-esa9bxa1h.is'
sjálfur að nota í staðinn til 'notandi(a)xn--jarln-esa9bxa1h.is' þar sem líklegt
er að póstkerfi viðkomandi samþykki ekki 'notandi(a)xn--jarln-esa9bxa1h.is' sem löglegt
netfang, og enn síður sjá um að þýða þarna á milli.
-- 0 --
Í tengslum við innleiðingu séríslenskra lénnafna hjá okkur eru nokkur
atriði sem gaman væri að menn veltu fyrir sér og kæmu með athugasemdir
við.
(1)
Fyrst mætti auðvitað spyrja hvort við ættum yfirhöfuð að gera þetta?
Þessi lén koma hvort eð er ekki til með að virka vel til að byrja með
og er þetta ekki bara aukakostnaður fyrir íslendinga sem nú þegar eru
með lén án séríslenskra stafa?
Það er mat ISNIC að ekki verði hjá því komist að skrá lén með séríslenskum
stöfum undir .is. Brátt verður mönnum boðið upp á slíkt í almennu
lénunum og fjöldi opinna þjóðarléna munu bjóða upp á slíkt. Við viljum
síður neyða þá sem vilja lén með séríslenskum stöfum að skrá þau
utan .is. Líklega eru u.þ.b 30% íslenskra léna þannig að þau væru
með séríslenskum stöfum en ekki er gott að segja hversu mörg þeirra
yrðu stofnuð.
(2)
Ofangreindir staðlar um útfærslu á þessum lénum gera ráð fyrir UNICODE
stafamenginu <http://www.unicode.org/charts>. Það þýðir í raun að við verðum
að velja hvaða stafi við viljum leyfa í íslenskum lénum. Gefin hafa
verið út BCP á vegum CENTR og ICANN þar sem rök eru færð fyrir því að
takmarka leyfilega stafi við þá sem notaðir eru innan viðkomandi lands.
Sjá t.d. <http://www.icann.org/general/idn-guidelines-20jun03.htm>.
Þetta er gert til að lámarka líkur á ruglingi þegar mjög líkir stafir
eru skráðir, og til að minnka þörf fyrirtækja og einstaklinga til að
skrá mörg lén til að ná yfir þekkt merki sín.
ISNIC leggur til að við takmörkum skráningu léna undir .IS við íslenska
stafi eingöngu, þ.e. þæðö/ÞÆÐÖ áéýúíó/ÁÉÝÚÍÓ
(3)
Hvernig á að hefja þessa úthlutun? Skiptar skoðanir eru á því hjá þeim
sem undirbúa að taka upp þjóðleg lén um hvernig skuli standa að þvi
að byrja úthlutun. Í grunninn eru tveir möguleikar;
a að skrá þessi lénum á nákvæmlega sama hátt og við skráum lén í dag
þ.e. "fyrstur-kemur-fyrstur-fær" eða
b að viðurkenna þá staðreynd að þeir sem upphaflega sóttu um lén
án íslenskra stafa hefðu gjarnan viljað fá þau *með* íslenskum stöfum
ef þeim hefði staðið það til boða.
ISNIC leggur til að við gerum þetta samkvæmt síðari kostinum en með
ákveðnum takmörkuðum yfirgangstíma (t.d. 6 mánuðir). Þetta er í raun
mjög einföld leið fyrir okkur. Þegar við fáum beiðni um skráningu á
þjóðlegu léni (þ.e. með íslenskum stöfum), þá umbreytum við nafninu
skv eftirfarandi töflu:
þ -> th á -> a í -> i
æ -> ae é -> e ó -> o
ð -> d ý -> y
ö -> o ú -> u
Ef rétthafi á léninu sem út kemur í þessari umbreytingu er sá hinn sami
(sama kennitala) og á hinu umbeðna þjóðlega léni (eða ef umbreytta lénið
er ekki skráð) þá er lénið veitt. Annars ekki.
Sem dæmi, ef aðli sækir um lénið 'þjóðarlén.is', þá er athugað hver rétthafi
lénsins 'thjodarlen.is' og ef það er sami aðili, eða ef 'thjodarlen.is' er ekki
skráð þá skráir ISNIC lénið 'þjóðarlén.is' og setur 'xn--jarln-esa9bxa1h.is'
inn í DNS. Sé lénið 'thjodarlen.is' ekki til veitir skráning lénsins
'þjóðarlén.is' engann rétt á því nafni þ.e. rétturinn er *ekki* gagnkvæmur.
Að yfirgangstíma loknum verður enginn greinarmunur gerður á lénum með eða
án íslenskra stafa.
(4)
Ýmss önnur álitamál munu auðvitað koma upp við innleiðingu þjóðlegra
lénnafna og gefa þarf ISNIC og hýsingaraðilum tíma til að aðlaga eigin kerfi
(svo sem skráningarkerfi, bókhaldskerfi o.s.frv.) að nýjum gerðum léna.
ISNIC býst við að byrja að bjóða upp á skráningu léna af þessu tagi snemma
á næsta ári, ef ekkert óvænt kemur í veg fyrir það og það tekst að ljúka
nauðsynlegum breytingum á skráningarkerfum.
-- 0 --
Látið endilega heyra í ykkur. Okkur er mjög í mun að fá álit sem flestra
á framhaldinu, hvernig standa skuli að innleiðingu IDN undir .IS. Sendið
ykkar tillögur/athugasemdir á 'domain(a)lists.isnic.is' -- til þess er þessi
listi.
--
Marius
RFC - "Request For Comment"
BCP - "Best Current Practice"
ICANN - "Internet Corporation for Assigend Names and Numbers"
IANA - "Internet Assigned Numbers Authority"
CENTR - "Council of European National Top-Level Domain Registries"
IDN - "Internationalized Domain Names"
Góðan daginn.
Ég held að sú tillaga að leyfa þeim sem fyrir eiga lén að skrá sambærileg
lén með séríslenskum stöfum áður en "fyrstur-kemur-fyrstur-fær" reglan
verður
tekin upp sé mjög góð og eðlileg.
Var hins vegar að velta fyrir mér kostnaðinum af þessu á svipuðum nótum og
Bjarni.
Og áttaði mig á því að mögulegar umritanir nafna eftir reglunum: a <=> á, d
<=> ð,
e <=> é, i <=> í, o <=> ó, u <=> ú, y <=> ý, th <=> þ, ae <=> æ, o <=> ö
geta orðið
margar þó svo þær myndi ekki allar íslensk orð.
Vil því stinga upp á eftirfarandi reglu varðandi gjaldtökuna:
----------------------------------------------------------------------------
---------
Ef að sami rétthafinn kaupir fleiri en eitt lén sem eru umritanir hvort af
öðru milli íslenska og enska stafrófsins greiðir hann venjulegt gjald af
fyrsta léninu en fær umtalsverðan afslátt af öllum gjöldum hinna
lénaafbrigðanna gegn því að skráningarupplýsingar allra lénanna verði alltaf
eins í skrám isnic.
----------------------------------------------------------------------------
---------
Þannig gæti aðili sem t.d. ætti lénið
sogin.is
keypt eitt eða fleiri eftirtalinna léna með umtalsverðum afslætti
sogín.is
sógin.is
sógín.is
sögin.is <= vænlegasti kosturinn.
sögín.is
Slíkur afsláttur myndi hugsanlega letja menn frá lénabraski þar sem
kostnaður þriðja aðila við að kaupa stök lénaafbrigði væri mun meiri heldur
en fyrir þann sem fyrir ætti lén fyrir og vildi eignast afbrigði af því léni
með séríslenskum stöfum. Hversu líklegt er að upptöku séríslenskra stafa
fylgi lénabrask vil ég samt ekki segja til um.
Til að geta réttlætt slíkan afslátt þyrfti isnic væntanlega að aðlaga sín
kerfi þannig að hægt væri að gera breytingar á skráningu slíks lénahóps í
einni aðgerð svo ekki þyrfti að margskrá breytingar fyrir hvert og eitt lén.
Hversu mikill ætti slíkur afsláttur að vera? 50-90% ?
Ef ég gef mér þær forsendur að slíkur afsláttur væri 90%, þannig að rétthafi
þyrfti ekki að greiða nema 10% af venjulegu gjaldi fyrir viðbótar
lénaafbrigði og ég væri haldinn alvarlegu ofsóknarbrjálæði og hefði fengið
það verkefni í hendurnar að skrá íslenskt lén fyir Hið íslenska
þjóðvinafélag þá myndi ég að sjálfsögðu skrá eftirfarandi lén
thjodvinafelagid.is
þjóðvinafélagið.is
og ÖLL hin 766 afbrigðin sem hægt er að búa til !!!
Þá þyrfti ég AÐEINS að greiða tæplega 78-falt gjald sem er augljóslega mun
sanngjarnara heldur en að ég þyrfti að greiða 768-falt gjald !!! :)
Kveðja,
Haukur Kristófer Bragason
> -----Original Message-----
> From: Bjarni Thor Gylfason [mailto:btg@veidi.is]
> Sent: 28. nóvember 2003 00:52
> To: 'Marius Olafsson'; domain(a)lists.isnic.is
> Subject: RE: [Domain] Séríslenskir stafir í lénanöfnum undir .is
>
>
> Heil & sæl,
>
> Þann 1. okt. 2003 klukkan 21:38 reit Marius Olafsson:
> > Ágætu félagar
> > Eins og menn vita hafa lén verið skráð frá upphafi í mjög....
> <klipp><klipp><klipp>..
>
> > (3)
> > Hvernig á að hefja þessa úthlutun? Skiptar skoðanir eru á því
> > hjá þeim
> > sem undirbúa að taka upp þjóðleg lén um hvernig skuli standa að þvi
> > að byrja úthlutun. Í grunninn eru tveir möguleikar;
> >
> > a að skrá þessi lénum á nákvæmlega sama hátt og við skráum
> lén í dag
> > þ.e. "fyrstur-kemur-fyrstur-fær" eða
> >
> > b að viðurkenna þá staðreynd að þeir sem upphaflega sóttu um lén
> > án íslenskra stafa hefðu gjarnan viljað fá þau *með*
> > íslenskum stöfum
> > ef þeim hefði staðið það til boða.
>
> c) að viðurkenna þá staðreynd að þeir sem upphaflega sóttu um
> lén án íslenskra stafa, njóti þess að fá lénið skráð með
> íslenskum stöfum sér að kostnaðarlausu óski þeir eftir því
> innan 6 mánaða frá gildistöku.
>
> d) þegar skráð er lénið bókhlaða.is, þá býðst viðkomandi að
> fá lénið bokhlada.is skráð gegn 500 króna aukagjaldi við
> skráningu. Árgjald miðast við eitt lén. Ekki gefst öðrum
> tækifæri á því að skrá lénin bókhlada.is né bokhlaða.is.
>
> Fyrir .is lén (miðað við núverandi gjaldskrá Isnic), er verið að borga
> 83.712- íslenskar krónur fyrir skráningu á léni og gjöld í 10
> ár. Hægt er að fá .com netfang fyrir 85 dollara (6388 kr.)
> sem gildir í 10 ár, í dag (keypti eitt svoleiðs um daginn).
>
> Bara mín 5 cent....
>
> Kv,
> - Bjarni Þór
>
>
> _______________________________________________
> Domain mailing list
> Domain(a)lists.isnic.is http://lists.isnic.is/mailman/listinfo/domain
>
